Το Αβέβαιο Μέλλον της Εργασίας

Το Λονδίνο καίγεται. Η Αραβική Ανοιξη ξεσηκώνει πλήθη εξεγερμένων εναντίον των απολυταρχικών εξουσιών σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο. Το Ισραηλινό Καλοκαίρι κατεβάζει 250.000 Ισραηλινούς στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για το αφόρητα υψηλό κόστος στέγασης και για τον τρόπο με τον οποίο η χώρα τους διοικείται από μια κοινωνικώς «στεγανή» πολιτική ελίτ. Από την Αθήνα μέχρι τη Βαρκελώνη οι νέοι της Ευρώπης συρρέουν στις πλατείες των πόλεών τους για να διαμαρτυρηθούν κατά της ανεργίας και της άδικης κατανομής των εισοδημάτων. Στις ΗΠΑ ένα οργισμένο Κόμμα του Τσαγιού προκύπτει από το πουθενά για να καθορίσει τις πολιτικές εξελίξεις. (Thomas L. Friedman The New York Times)
Τι τρέχει αλήθεια;
Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές ερμηνείες για όλες αυτές τις κοινωνικές εκρήξεις. Αλλά πιστεύω ότι κατά βάθος έχουν έναν κοινό παρονομαστή, που κατέστη φανερός στο κυρίαρχο σύνθημα της εξεγερμένης μεσαίας τάξης στο Ισραήλ: «Παλεύουμε για ένα προσιτό μέλλον». Σε ολόκληρο τον κόσμο εκατομμύρια πολίτες που ανήκουν στη μεσαία και στην κατώτερη εισοδηματική τάξη αισθάνονται ότι το μέλλον τούς έχει ξεφύγει. Και την αίσθηση της απώλειας, που έχουν, τη φωνάζουν στους πολιτικούς ηγέτες τους για να την καταλάβουν.
Γιατί όλα αυτά συμβαίνουν τώρα; Ολα ξεκινούν από το γεγονός ότι η παγκοσμιοποίηση και η τεχνολογική επανάσταση της πληροφορίας έφθασαν σε ένα εντελώς νέο επίπεδο. Χάρη στη ρομποτική, στις ασύρματες διαδικτυακές συνδέσεις, στα 3G, Skype, Facebook, Google, LikedIn, Twitter, iPad και βεβαίως στα έξυπνα και φθηνά τηλέφωνα, ο κόσμος από ψηφιακώς συνδεδεμένος έχει γίνει υπερ-συνδεδεμένος. Αυτή είναι η πιο σημαντική τάση σήμερα παγκοσμίως. Και αποτελεί την κρίσιμη εξήγηση γιατί, για να εισέλθει κανείς σήμερα στη μεσαία τάξη, πρέπει να μελετήσει σκληρότερα, να δουλέψει πιο έξυπνα και να προσαρμοστεί γρηγορότερα από όσο έπρεπε στο παρελθόν. Η τεχνολογική επανάσταση και η παγκοσμιοποίηση διαγράφουν όλο και περισσότερο τη «δουλειά ρουτίνας» – το είδος της εργασίας που χαρακτήριζε κάποτε τον τρόπο ζωής της μεσαίας τάξης.
Ο συνδυασμός της παγκοσμιοποίησης και των νέων τεχνολογιών της πληροφορίας αποφέρει τεράστια κέρδη παραγωγικότητας, κυρίως σε περιόδους ύφεσης όπου οι εργοδότες διαπιστώνουν ότι η αντικατάσταση της ανθρώπινης εργασίας από μηχανές, ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ρομπότ και ταλαντούχους ξένους εργαζόμενους είναι ευκολότερη, φθηνότερη και πλέον αναγκαία από ποτέ. Κάποτε η πρόσβαση ήταν εύκολη μόνο στη φθηνή εργασία που πρόσφεραν οι αλλοδαποί χειρώνακτες. Τώρα είναι εύκολα προσβάσιμες στην αλλοδαπή και οι φθηνές ιδιοφυίες. Αυτό εξηγεί γιατί οι επιχειρηματικοί όμιλοι πλουτίζουν και οι εργαζόμενοι της μεσαίας τάξης φτωχαίνουν.
Καλές δουλειές υπάρχουν. Αλλά απαιτούν όλο και καλύτερη εκπαίδευση. Ολο και καλύτερες τεχνικές δεξιότητες.
Η ανεργία σήμερα παραμένει σχετικά χαμηλή για τους εργαζομένους με πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Αλλά για να αποκτήσει κανείς μια καλή εκπαίδευση και για να την εξαργυρώσει με μια καλή δουλειά χρειάζεται να προσπαθήσει περισσότερο και σκληρότερα. Επιπλέον, δεν αρκεί μόνο να αποκτήσει κανείς περισσότερα εφόδια για να βρει μια καλή δουλειά. Οι κυβερνήσεις αδυνατούν πλέον να εξασφαλίσουν γενναιόδωρα επιδόματα σε όσους δεν καταφέρνουν να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους. Αδυνατούν επίσης να τους εξασφαλίσουν φθηνές πιστώσεις για να αποκτήσουν στέγη. Και η οικοδομική δραστηριότητα, όπως είναι γνωστό, εξασφάλιζε πολλές θέσεις εργασίας στις κατασκευές και στις λιανικές πωλήσεις.
Αλίμονο, επί 50 χρόνια μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο για να γίνει κανείς πρόεδρος, δήμαρχος, κυβερνήτης ή πρόεδρος πανεπιστημίου έπρεπε να φροντίζει ώστε να δίνει στους ανθρώπους. Σήμερα πρέπει να φροντίζει ώστε να παίρνει απ’ αυτούς. Σήμερα η επανάσταση της παγκοσμιοποίησης και των υψηλών τεχνολογιών οδηγεί στην παγκοσμιοποίηση της οργής. Ολοι αυτοί οι διαδηλωτές εμπνέονται ο ένας από τον άλλον. Κάποιοι Ισραηλινοί διαδηλωτές κρατούσαν πανό που έγραφαν «Προχώρα σαν Αιγύπτιος». Η επανάσταση της παγκοσμιοποίησης και των υψηλών τεχνολογιών δίνει επίσης τη δυνατότητα στους πολίτες να αμφισβητήσουν τις ιεραρχίες και τις παραδοσιακές μορφές εξουσίας, στην πολιτική, στις επιχειρήσεις ή στην επιστήμη. Δίνει τη δυνατότητα να δημιουργηθούν και πανίσχυρες μειοψηφίες που κάνουν τη ζωή των κυβερνητών δύσκολη. Παράδειγμα το Κόμμα του Τσαγιού.
Σίγουρα μια από τις εμβληματικές εικόνες της εποχής είναι εκείνη του αιγύπτιου προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ που, αφού κυβέρνηση επί τρεις δεκαετίες ως σύγχρονος φαραώ, περιμένει να δικαστεί κρατούμενος σε ένα «κλουβί» με τους δύο γιους του. Κάθε πολιτικός ηγέτης και κάθε διευθύνων σύμβουλος πρέπει να διαλογιστεί βλέποντας τη φωτογραφία του Μουμπάρακ. «Η πυραμίδα της εξουσίας ανεστράφη», σχολίασε ο Γιάρον Εσραχί, ένας ισραηλινός πολιτικός αναλυτής.
Ας ανακεφαλαιώσουμε λοιπόν: Η μεσαία τάξη χάνει όλο και περισσότερο την πρόσβαση που είχε σε πιστώσεις, σε εργασίες ρουτίνας, σε θέσεις εργασίας στο δημόσιο τομέα, σε τίτλους σπουδών. Ταυτόχρονα, απαιτούνται όλο και μεγαλύτερη προσπάθεια, όλο και περισσότερα προσόντα, για να κερδίσει και να κρατήσει μια αξιοπρεπή εργασία. Οι πολίτες έχουν όλο και μεγαλύτερη πρόσβαση στα μέσα ενημέρωσης, κοινωνικής δικτύωσης και επικοινωνίας για να οργανωθούν, να διαμαρτυρηθούν και για να αμφισβητήσουν την εξουσία.
Ολα αυτά σε μια περίοδο κατά την οποία ο συνδυασμός παγκοσμιοποίησης και υψηλών τεχνολογιών ανεβάζει στα ύψη τις αμοιβές όσων διαθέτουν επιστημονικά και επαγγελματικά εφόδια «παγκοσμίου εμβελείας» ή όσων καταφέρνουν να εκμεταλλευθούν τις εξελίξεις και να αποκτούν πρόσβαση στο χρήμα, στα μονοπώλια, σε κυβερνητικά συμβόλαια ή τέλος πάντων βρίσκονται κοντά στην εξουσία. Ευλόγως η ψαλίδα των ανισοτήτων στα εισοδήματα ανοίγει και ανατροφοδοτεί την οργή και τις εξεγέρσεις. Βάλτε όλες αυτές τις διαπιστώσεις μαζί και θα έχετε τις ειδήσεις της πρώτης σελίδας.